Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι η μελέτη του επιστημονικού πεδίου της Εκπαίδευσης Ενηλίκων και η ανίχνευση των ιδιαιτεροτήτων του, οι οποίες το διακρίνουν από συγγενή πεδία. Αυτή η οριοθέτηση και η διαφοροποίηση θα προφυλάξει από τη σύγχυση που συνήθως επικρατεί σχετικά με το περιεχόμενο της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Ένας συμπληρωματικός σκοπός είναι η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των ενηλίκων εκπαιδευομένων και συγκεκριμένα των ιδιαιτεροτήτων και των προβλημάτων, τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει η Εκπαίδευση Ενηλίκων και ασφαλώς ο εκπαιδευτής. Τέλος θα εκτεθούν τα κίνητρα μάθησης, τα οποία παρωθούν στη συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, και τα εμπόδια τα οποία δημιουργούν προβλήματα σε αυτή τη συμμετοχή.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Σκιαγραφούν το προφίλ του Εκπαιδευτή Ενηλίκων
• Περιγράφουν την ιστορική εξέλιξη και την εκπαιδευτική πολιτική του πλαισίου εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα
• Ορίζουν τις ομάδες στόχους της εκπαίδευσης ενηλίκων με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ενήλικων εκπαιδευόμενων

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι η εισαγωγή στο έργο των κορυφαίων θεωρητικών της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, οι οποίοι συνέβαλαν καταλυτικά στην ολιστική κατανόηση του φαινομένου της μάθησης (Illeris) και στην ανάπτυξη διεργασιών μέσα από τις οποίες μετασχηματίζονται, με αξιοποίηση του κριτικού στοχασμού, οι στερεοτυπικές και δυσλειτουργικές αντιλήψεις των εκπαιδευομένων (Freire, Mezirow). Επιπλέον μελετάται το θεωρητικό έργο τριών ακόμα στοχαστών (Brookfield, Kolb, Goleman) οι οποίοι έχουν συμβάλει σημαντικά στο πεδίο της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Στη βάση αυτή θεμελιώνεται το θεωρητικό πλαίσιο και οι αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Περιγράφουν τα βασικά στοιχεία του έργου των βασικών θεωρητικών και στοχαστών της Εκπαίδευση Ενηλίκων.
• Προσδιορίζουν τα συστατικά του θεωρητικού πλαισίου και να ορίζουν τις αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι η διάγνωση των εκπαιδευτικών αναγκών των εκπαιδευόμενων και η ανάπτυξη της μεθοδολογίας σχεδιασμού των σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Γίνεται αναφορά στα ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει ο σχεδιαστής ενός προγράμματος εκπαίδευσης ενηλίκων καθώς και ο εκπαιδευτής που θα αναλάβει την εφαρμογή του σχεδίου για την υλοποίηση του προγράμματος. Γίνεται αναφορά στη φιλοσοφία, δηλ. στο γενικότερο πνεύμα το οποίο διέπει το πρόγραμμα, το οποίο επηρεάζει τις αποφάσεις σε διάφορα επίπεδα και ασφαλώς στο επίπεδο της εκπαιδευτικής πράξης. Στο πλαίσιο της ενότητας διαμορφώνονται οι βασικές αρχές, τα στοιχεία και τα στάδια του σχεδιασμού, εκτίθενται τα προβλήματα τα οποία αναφέρονται στη διατύπωση και στην ιεράρχηση των σκοπών και των στόχων από τον εκπαιδευτή καθώς και στη διάκρισή τους σε στόχους γνώσης (πληροφοριών και ενημέρωσης), ικανοτήτων και δεξιοτήτων (εφαρμογών και βιωματικών δραστηριοτήτων) και συμπεριφοράς (στάσεων, μεταβολής τρόπου σκέψης). Περιγράφονται τα ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τη συνεργασία και τη σύμπραξη όλων των τομέων ενός προγράμματος: (σκοπών-στόχων, περιεχομένου, μέσων και μορφών εργασίας, εκπαιδευτικών τεχνικών, αξιολόγησης) και προτείνονται υποδείξεις για την αντιμετώπισή τους από τον εκπαιδευτή ενηλίκων. Τέλος γίνεται αναφορά σε θέματα που σχετίζονται με την αξιολόγηση των Εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Προσδιορίζουν τις ευρύτερες ανάγκες εκπαίδευσης τομέων οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας
• Διερευνούν και να αναλύουν συλλογικές ανάγκες εκπαίδευσης οργανισμών αλλά και ατομικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων ενηλίκων
• Εντοπίζουν, συλλέγουν και αξιοποιούν πληροφορίες για τομείς δραστηριότητας και οργανισμούς
• Εφαρμόζουν τεχνικές συλλογής στοιχείων
• Αναπτύσσουν κριτήρια ομαδοποίησης εκπαιδευτικών αναγκών σε οργανισμούς και φορείς
• Εφαρμόζουν skills gap analysis
• Διερευνούν τις εκπαιδευτικές ανάγκες ευάλωτων κοινωνικών ομάδων
• Περιγράφουν τα διαφορετικά μοντέλα εκπαιδευτικού σχεδιασμού
• Εφαρμόζουν τις αρχές και τα στάδια σχεδιασμού ενός εκπαιδευτικού προγράμματος
• Ορίζουν καλά διατυπωμένους εκπαιδευτικούς στόχους
• Συντάσσουν καλά ορισμένες δομές (curricula) προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων
• Επιλέγουν και/ή δημιουργούν κατάλληλο υλικό εκπαίδευσης
• Συντάσσουν τεκμηριωμένους φακέλλους προγραμμάτων εκπαίδευσης

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι η οριοθέτηση τόσο των στρατηγικών όσο και των εκπαιδευτικών τεχνικών στα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων.

Αναφέρονται οι παραδοσιακές καθώς και οι καινοτόμες στρατηγικές, αναγνωρισμένες από την εκπαίδευση ενηλίκων ως αποτελεσματικές. Εκτίθενται η φιλοσοφία και ο σκοπός αυτών των στρατηγικών και γίνεται προσπάθεια σύγκρισης μεταξύ τους. Απαριθούνται και σχολιάζονται οι συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές οι οποίες εφαρμόζονται στην εκπαίδευση ενηλίκων, δηλ. εκείνες οι οποίες αναφέρονται και απευθύνονται στην ομάδα των εκπαιδευομένων. Διατυπώνονται οι σκοποί, τους οποίους επιδιώκει να πετύχει καθεμιά από αυτές τις τεχνικές, καθώς και οι αρχές που τις διέπουν. Περιγράφεται λεπτομερώς το περιεχόμενό τους και προσφέρονται υποδείξεις για την επιλογή της απαιτούμενης εκπαιδευτικής τεχνικής ανάλογα με τον σκοπό τον οποίο θα προσπαθήσει να πετύχει ο εκπαιδευτής. Ορίζονται οι προϋποθέσεις, η ικανοποίηση των οποίων εξασφαλίζει την επιτυχή εφαρμογή των εκπαιδευτικών τεχνικών καθώς και τα προβλήματα τα οποία εμφανίζονται κατά την εφαρμογή τους.

Πέραν των παραδοσιακών τεχνικών περιγράφονται σύνθετες τεχνικές οι οποίες προωθούν την επικοινωνία και τη συνεργασία και αναπτύσσουν θετικό συναισθηματικό κλίμα. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται η εργασία σε ομάδες, η προσομοίωση και το παιχνίδι ρόλων. Καθεμία από αυτές τις τεχνικές έχει τη δική της φιλοσοφία, τους δικούς της σκοπούς και ασφαλώς απαιτεί ένα διαφορετικό σχεδιασμό και μια άλλη οργάνωση. Επίσης περιγράφονται οι εκπαιδευτικές τεχνικές οι οποίες αναφέρονται στην Τέχνη και την αξιοποιούν στο πλαίσιο της ομάδας μάθησης προωθώντας την επικοινωνία και τη ενίσχυση των σχέσεων μέσα στην ομάδα.

Τέλος γίνονται προτάσεις για το συνδυασμό και την αλληλοϋποστήριξη των εκπαιδευτικών τεχνικών και παρουσιάζονται τα βασικότερα εποπτικά μέσα διδασκαλίας, η χρήση τους καθώς και οι προδιαγραφές οργάνωσης του πλαισίου της μάθησης σε δια ζώσης και ηλεκτρονικά περιβάλλοντα εκπαίδευσης.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Ορίζουν την έννοια και το ρόλο των εκπαιδευτικών τεχνικών και μεθόδων και να προσδιορίζουν τις μεταξύ τους διαφορές
• Αναφέρουν τα είδη των εκπαιδευτικών τεχνικών και να τις κατηγοριοποιούν
• Αναπτύσσουν τα χαρακτηριστικά επιμέρους παραδοσιακών, ομαδοσυνεργατικών και ενεργητικών τεχνικών
• Συντάσσουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες και βιωματικές δράσεις με χρήση των κατάλληλων εκπαιδευτικών τεχνικών
• Επιλέγουν εποπτικά μέσα κατάλληλα για την εφαρμογή των επιλεγμένων εκπαιδευτικών τεχνικών
• Οργανώνουν το περιβάλλον της μάθησης (δια ζώσης, ηλεκτρονικό και μικτό).

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι η προετοιμασία του εκπαιδευτή ενηλίκων πριν την έναρξη του προγράμματος και η διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών μαθησιακής αγωγιμότητας και επιτυχούς διεξαγωγής της μαθησιακής διαδικασίας. Στο πλαίσιο αυτό προωθείται η ανάδειξη της σημασίας του εκπαιδευτικού συμβολαίου με ταυτόχρονη διαμόρφωση θετικού κλίματος μάθησης και εμπιστοσύνης. Εξετάζεται η διαδικασία διαπραγμάτευσης των εκπαιδευτικών αναγκών των εκπαιδευόμενων και αναπτύσσονται τεχνικές διαχείρισης της δυναμικής, της επικοινωνίας και της εμψύχωσης της ομάδας των εκπαιδευόμενων ως βασικού συστατικού επίτευξης των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Τέλος, μελετώνται οι τεχνικές σχεδιασμού και οι μέθοδοι διεξαγωγής της αξιολόγησης του προγράμματος.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Περιγράφουν τις απαιτούμενες ενέργειες για την προετοιμασία του εκπαιδευτή πρν την έναρξη υλοποίησης του προγράμματος
• Καταρτίζουν το εκπαιδευτικό συμβόλαιο με τους εκπαιδευόμενους
• Προσαρμόζουν το εκπαιδευτικό σχέδιο στο πλαίσιο διαπραγμάτευσης των εκπαιδευτικών αναγκών
• Υλοποιούν δράσεις ανάπτυξης θετικού κλίματος και ενίσχυσης της μάθησης
• Διαχειρίζονται αποτελεσματικά τη δυναμική και την επικοινωνία της ομάδας
• Σχεδιάζουν και υλοποιούν την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι να καταρτίσει τους εκπαιδευόμενους στη χρήση καινοτόμων εργαλείων και σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών στα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο πλαίσιο της ενότητας αναπτύσσεται η αναγκαιότητα και ο ρόλος των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση ενηλίκων. Μελετώνται οι βασικές αρχές χρήσης οπτικοακουστικού και ψηφιακού υλικού καθώς και η αξιοποίηση εργαλείων και περιβαλλόντων ηλεκτρονικής μάθησης, λογισμικών σύγχρονης επικοινωνίας, μέσων κοινωνικής δικτύωσης, κ.λπ. Τέλος εξετάζεται ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων ως ηλεκτρονικού δάσκαλου (e-tutor).

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Αναφέρουν τη σημασία αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση ενηλίκων
• Επιλέγουν τη χρήση κατάλληλου οπτικοακουστικού και πολυμεσικού υλικού με βάση τις απαιτήσεις των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τις εκπαιδευτικές ανάγκες
• Αξιοποιούν τα εργαλεία και τα περιβάλλοντα ψηφιακής τεχνολογίας στα εκπαιδευτικά προγράμματα
• Υλοποιούν εκπαιδευτικές τεχνικές μέσω των ψηφιακών τεχνολογιών

Σκοπός αυτής της διδακτικής ενότητας είναι η έκθεση και συζήτηση των προβλημάτων τα οποία σχετίζονται με τη αξιολόγηση ενηλίκων εκπαιδευομένων. Η ενότητα αυτή δεν αφορά το σχεδιασμό και την αξιολόγηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων (θέμα που μας απασχόλησε σε προηγούμενη διδακτική ενότητα). Εστιάζουμε στην αξιολόγηση του ίδιου του εκπαιδευομένου ως μέλους της ομάδας μάθησης. Γίνεται αναφορά στη διάκριση μεταξύ αξιολόγησης και βαθμολόγησης καθώς και στα διακριτικά γνωρίσματα καθεμιάς. Προβάλλεται η αρχή των επιδόσεων και ασκείται κριτική στην άκρατη και άκριτη εφαρμογή της στην εκπαίδευση. Ανασκευάζονται και αναθεωρούνται τα επιχειρήματα υπέρ της βαθμολόγησης, σύμφωνα με τα οποία η βαθμολόγηση αναπτύσσει κίνητρα μάθησης και εγγυάται την απόδοση δικαιοσύνης. Επιχειρείται η έκθεση των διαφόρων μορφών αξιολόγησης και η ανάδειξη των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων τους. Προβάλλεται κυρίως ο ρόλος της περιγραφικής αξιολόγησης με ανατροφοδότηση για τη βελτίωση όχι μόνον των επιδόσεων αλλά και της συναισθηματικής σχέσης εκπαιδευτή και εκπαιδευομένων. Γίνεται αναφορά στην αυτοαξιολόγηση καθώς και στην ετεροαξιολόγηση, οι οποίες, τηρουμένων των απαιτούμενων προϋποθέσεων, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά τόσο στη βελτίωση των επιδόσεων όσο και στον εμπλουτισμό του εκπαιδευτικού ρεπερτορίου τόσο των εκπαιδευομένων όσο και του εκπαιδευτή. Επίσης γίνεται αναφορά στην αξιολόγηση νόρμας, η οποία διακρίνεται από την αξιολόγηση κριτηρίου. Τέλος επιχειρείται η αναφορά στις αδυναμίες και στα σφάλματα του εκπαιδευτή κατά την αξιολόγηση καθώς και στα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά της αξιολόγησης.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Διακρίνουν τις δίαφορες μορφές αξιολόγησης εκπαιδευόμενων και να περιγράφουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους
• Αξιοποιούν τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά της αξιολόγησης
• Αξιοποιούν τα εργαλεία και τα περιβάλλοντα ψηφιακής τεχνολογίας στα εκπαιδευτικά προγράμματα
• Επιλέγουν και εφαρμόζουν τις κατάλληλες τεχνικές αξιολόγησης του πλαισίου των εκπαιδευτικών προγραμμάτων

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι η άσκηση των εκπαιδευομένων στην παρατήρηση της διδασκαλίας και στην ανάλυση των διαπροσωπικών σχέσεων μέσα στην ομάδα μάθησης.

Η συνήθης εφαρμογή της είναι η παρατήρηση έμπειρων εκπαιδευτών, η οποία ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μια παθητική και καθοδηγούμενη άσκηση. Δεδομένου μάλιστα ότι ο εκπαιδευτής δεν έχει χρόνο για αυτοπαρατήρηση και ανάλυση της συμπεριφοράς του, είναι σημαντική η ετεροπαρατήρηση και η προσφορά ερεθισμάτων από εξωτερικούς παρατηρητές για αναστοχασμό και κριτική της διδασκαλίας του. Περαιτέρω σκοπός αυτής της διδακτικής ενότητας είναι να αναδείξει τη σημασία της Παρατήρησης στο πλαίσιο της μικροδιδασκαλίας, καθώς μπορεί να συμβάλλει στην αναθεώρηση πρακτικών και απόψεων για τη διδασκαλία.

Επίσης σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι να περιγράψει μια προσομοιωτική εκπαιδευτική τεχνική, αυτή της μικροδιδασκαλίας, η οποία μπορεί να δημιουργήσει μια επιθυμητή ή να μεταβάλει μια ανεπιθύμητη μορφή διδακτικής συμπεριφοράς του εκπαιδευτή. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία αυτής της τεχνικής η διδασκαλία μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο άσκησης και μάθησης. Δεδομένου ότι η διδασκαλία είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο, θα πρέπει να αναλυθεί σε επιμέρους διδακτικές δεξιότητες, οι οποίες θα αποτελέσουν αντικείμενο άσκησης.

Στο πλαίσιο της ενότητας αυτής γίνεται σχεδιασμός μιας μικροδιδασκαλίας από κάθε εκπαιδευόμενο και πραγματοποιείται ανατροφοδότηση από τον αρμόδιο εκπαιδευτή.

Ακολουθεί υλοποίηση της μικροδιδασκαλίας η οποία πραγματοποιείται δια ζώσης. Οι εκπαιδευόμενοι εκτελούν τις μικροδιδασκαλίες τους στο Εργαστήριο Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και Συστημάτων Ηλεκτρονικής Μάθησης του Πανεπιστημίου. Υπάρχει δυνατότητα και live streaming παρακολούθησης για τους εκπαιδευόμενους που δεν μπορούν να παραβρεθούν διαζώσης.

Μετά το πέρας της Διδακτικής Ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να:

• Ορίζουν την έννοια της μικροδιδασκαλίας και να περιγράφουν τις βασικές αρχές της
• Σχεδιάζουν τα στάδια της μικροδιδασκαλίας
• Εκτελούν μικροδιδασκαλίες
• Ετεροπαρατηρούν και σχολιάζουν κριτικά άλλες μικροδιδασκαλίες